Những điểm mới của Luật quản lý và sử dụng tài sản
công và một số chia sẻ về phương pháp giảng dạy môn Tài chính Hành chính sự
nghiệp
Trần
Thị Vinh *[1]
Tóm
tắt
Các cơ quan hành chính và
đơn vị sự nghiệp công lập của Việt Nam có quá trình lịch sử phát triển, đóng
góp rất lớn đối với sự nghiệp phát triển đất nước và đảm bảo an sinh xã hội. Quản
lý tài chính đơn vị hành chính sự nghiệp được xem là công cụ quản lý thu chi của
ngân sách nhà nước tại đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước. Môn Tài chính
hành chính sự nghiệp (Tài chính HCSN) hiện nay được đưa vào chương trình giảng
dạy trong khối ngành kinh tế và đặc biệt quan trọng đối với ngành kinh tế công
của hầu hết các trường đại học. Môn học này sẽ giúp người học hiểu và vận dụng
được các vấn đề cơ bản trong công tác quản lý tài chính ở các đơn vị hành chính
sự nghiệp; các chính sách, chế độ thu, chi tài chính và nhất là việc quản lý sử
dụng tài sản công tại đơn vị hành chính sự nghiệp. Đây là các môn học thú vị
nhưng nội dung thì thường xuyên phải cập nhật theo sự thay đổi liên tục của các
chính sách và các văn bản pháp lý có liên quan. Điều này khiến cho các giảng
viên và học viên hiện đang giảng dạy và theo học bộ môn này thật sự băn khoăn.
Bài viết được thực hiện nhằm khái quát hóa một số điểm mới chủ yếu của Luật Quản
lý, sử dụng tài sản công và chia sẻ các vấn đề đang gặp phải trong quá trình dạy
môn Tài chính HCSN. Bên cạnh đó, bài viết mong muốn đóng góp một số kiến nghị
trong việc đổi mới và hoàn thiện phương pháp giảng dạy cho bộ môn hành chính sự
nghiệp nói dung và môn Tài chính HCSN nói riêng.
Từ
khóa: Luật
Quản lý, sử dụng tài sản công, cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp, tài chính
hành chính sự nghiệp
1.
Đặt
vấn đề
Kể từ ngày 01/01/2018, Luật Quản lý, sử dụng tài
sản công số 15/2017/QH14 được Quốc hội ban hành ngày 21 tháng 6 năm 2017
có hiệu lực và thay thế Luật Quản lý, sử dụng tài sản nhà nước số 09/2008/QH12
ngày 03/06/2008. Luật này quy định về quản lý nhà nước đối với tài sản công; chế
độ quản lý, sử dụng tài sản công; quyền và nghĩa vụ của các cơ quan, tổ chức,
đơn vị, cá nhân trong việc quản lý, sử dụng tài sản công.
Tài sản công được hiểu là những tài sản thuộc sở hữu của
Nhà nước và cả những tài sản thuộc sở hữu của toàn dân. Do vậy quản lý và sử dụng
có hiệu quả tài sản công được coi là nghĩa vụ và trách nhiệm không chỉ đối với
Chính phủ mà đối với tất cả các Bộ, ngành, địa phương, các tổ chức, đơn vị và
nhân dân. Vậy Luật Quản lý, sử dụng tài sản công số 15/2017/QH14 có
những điểm gì mới so với Luật Quản lý, sử dụng tài sản nhà nước số 09/2008/QH12?
Bài viết này tóm lượt 10 điểm mới chủ yếu của Luật Quản lý, sử dụng tài sản
công chính thức có hiệu lực từ ngày 01/01/2018. Ở các nội dung tiếp theo, tác
giả chia sẻ một số thông tin liên quan đến môn học Tài chính HCSN đang được giảng
dạy tại Khoa Kế toán Kiểm toán – Trường Đại học Mở TP Hồ Chí Minh và đóng góp một
số kiến nghị trong việc hoàn thiện phương pháp giảng dạy của môn học này.
2.
Một
số điểm mới chủ yếu của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công
-
Thứ nhất, mở rộng phạm vi điều chỉnh
của Luật: Luật quản lý, sử dụng tài sản nhà nước (TSNN) năm 2008 chỉ điều chỉnh
chế độ quản lý, sử dụng TSNN khu vực hành chính sự nghiệp, chưa bao quát hết
các loại tài sản công cần quản lý, dẫn tới chưa nắm được tổng thể nguồn lực từ
tài sản công để có kế hoạch, biện pháp quản lý, khai thác phù hợp. Trong khi đó,
Luật Quản lý, sử dụng tài sản công số 15/2017/QH14
đã điều chỉnh tới tất cả các loại tài sản công được quy định tại Điều 53 Hiến
pháp năm 2013, bao gồm: Đất đai, tài nguyên nước, tài nguyên khoáng sản, nguồn
lợi ở vùng biển, vùng trời, tài nguyên thiên nhiên khác và các tài sản do Nhà
nước đầu tư, quản lý là tài sản công thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện
chủ sở hữu và thống nhất quản lý.
-
Thứ hai, ngoài việc xác định vai
trò của tài sản công là để phục vụ cho công tác quản lý của nhà nước và cung cấp
các dịch vụ công cho xã hội, thì Luật Quản lý, sử
dụng tài sản công số 15/2017/QH14 coi tài sản công là nguồn lực quan
trọng để phát triển kinh tế - xã hội. Theo đó quy định các hình thức, phương thức
khai thác nguồn lực tài chính từ tài sản công bao gồm: Giao quyền sử
dụng tài sản; cấp quyền khai thác tài sản; cho thuê, chuyển nhượng quyền khai
thác, quyền sử dụng tài sản; góp vốn, liên doanh, liên kết; sử dụng tài sản để
thanh toán các nghĩa vụ của Nhà nước; bán, thanh lý tài sản; các hình thức khác
theo quy định của pháp luật.
-
Thứ ba, bổ sung quy định về giám
sát của cộng đồng đối với việc quản lý, sử dụng tài sản công để bảo đảm việc sử
dụng, khai thác tài sản đúng mục đích, tiết kiệm, hiệu quả, công khai, minh bạch,
nâng cao trách nhiệm giải trình.
-
Thứ tư, bổ sung quy định về việc xử
lý vi phạm pháp luật về tài sản công và trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan,
đơn vị khi để xảy ra sai phạm.
-
Thứ năm, giao thẩm quyền ban hành
tiêu chuẩn, định mức đối với xe ô tô công, trụ sở làm việc cho Chính phủ (hiện
nay thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ); bổ sung các quy định để đảm bảo việc
ban hành tiêu chuẩn, định mức được chặt chẽ, công khai, minh bạch. Đồng thời,
quy định rõ trách nhiệm tuân thủ, giám sát, kiểm tra việc tuân thủ tiêu chuẩn,
định mức sử dụng tài sản công trong toàn bộ quy trình đầu tư xây dựng, mua sắm,
sử dụng, khai thác, xử lý tài sản công để khắc phục những hạn chế trong quá
trình thực hiện thời gian vừa qua.
-
Thứ sáu, bổ sung một số hình thức mới
trong đầu tư xây dựng, mua sắm, sử dụng, xử lý tài sản công bao gồm: Mua sắm tập
trung; đầu tư xây dựng trụ sở làm việc, cơ sở hoạt động sự nghiệp theo hình thức
PPP, khoán kinh phí sử dụng tài sản công; huy động vốn để đầu tư xây dựng, mua
sắm tài sản tại đơn vị sự nghiệp công lập; ghi giảm tài sản do nguyên nhân bất
khả kháng; thuê quản lý vận hành tài sản công.
-
Thứ bảy, điều chỉnh chế độ quản
lý, sử dụng tài sản là bất động sản đã giao cho các tổ chức chính trị xã hội -
nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp từ cơ chế áp dụng như
cơ quan nhà nước theo Luật hiện hành sang cơ chế cho phép tổ chức được khai
thác như đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng
tài sản.
-
Thứ tám, đối với tài sản kết cấu hạ
tầng: Tất cả các tài sản kết cấu hạ tầng đều phải được giao cho đối tượng quản
lý để xác định chủ thể chịu trách nhiệm trước Nhà nước trong quản lý đối với loại
tài sản này; mọi tài sản kết cấu hạ tầng phải được bảo trì theo quy định,
nhằm duy trì tình trạng kỹ thuật và an toàn khi sử dụng. Quy định các phương thức
khai thác tài sản kết cấu hạ tầng; chế độ quản lý, sử dụng đối với tài sản kết
cấu hạ tầng được đầu tư theo hình thức PPP về các nội dung: Bàn giao tài sản kết
cấu hạ tầng để thực hiện dự án PPP, chế độ báo cáo, chuyển giao tài sản kết cấu
hạ tầng theo hợp đồng PPP cho Nhà nước.
-
Thứ chín, quy định một số nội dung
quản lý đối với tài sản công do Nhà nước giao cho doanh nghiệp quản lý,
không tính thành phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp để rõ quyền, trách nhiệm của
các cơ quan liên quan, tránh sử dụng lãng phí, thất thoát tài sản, cũng như có
cơ chế để quản lý, sử dụng, phát triển nhóm tài sản này.
-
Thứ mười, quy định việc tổ chức xử
lý tài sản phục vụ hoạt động của các dự án sử dụng vốn nhà nước và tài sản được
xác lập quyền sở hữu thuộc về nhà nước được thực theo nguyên tắc tập trung để bảo
đảm việc xử lý kịp thời, chuyên nghiệp, hiệu quả. Quy định các nguyên tắc chung
nhất trong quản lý, sử dụng đất đai, tài nguyên; cụ thể hóa các hình thức,
phương thức khai thác nguồn lực tài chính từ đất đai, tài nguyên (với vị trí là
một loại tài sản công quan trọng). Quy định việc hình thành hệ thống thông
tin về tài sản công và Cơ sở dữ liệu quốc gia về tài sản công, trong đó có hệ
thống giao dịch điện tử về tài sản công để thực hiện các giao dịch về tài sản
công trực tuyến...
3.
Nội
dung giảng dạy môn Tài chính HCSN ở bậc đại học
Việt
Nam đang trong giai đoạn cải cách nền tài chính công, việc thay đổi công tác
quản lý tài chính cho phù hợp là sự cần thiết khách quan. Vì vậy, môn học Tài
chính HCSN trong những năm gần đây được bổ sung vào chương trình đào tạo ngành
kế toán của nhiều trường đại học nhằm định hướng cung cấp nguồn nhân lực cho
các đơn vị hành chính sự nghiệp.
Về mặt học thuật, theo đề cương môn học Tài
chính HCSN, sau khi kết thúc học phần này người học sẽ được trang bị các kiến
thức cơ bản về quản lý tài chính tại đơn vị hành chính sự nghiệp. Học viên có
thể giải thích vị trí, vai trò và mối quan hệ giữa đơn vị dự toán với ngân sách
Nhà nước, trình bày và đánh giá các phương pháp quản lý tài chính và quy trình
quản lý tài chính. Bên cạnh đó, người học sẽ giải thích được các quy định về
quản lý, sử dụng tài sản công cũng như cơ sở và cách thức vận dụng các quy định
cấp phát; thanh toán và quyết toán vốn đầu tư hàng năm và khi dự án đầu tư hoàn
thành vào công tác quản lý tài chính các dự án đầu tư. Ngoài ra, một nội dung
quan trọng khác là ứng dụng lập dự toán thu chi tài chính; tổ chức chấp hành dự
toán; xử lý ngân sách cuối năm và quyết toán thu chi tài chính tại cơ quan, đơn
vị, tổ chức ở mức độ cơ bản.
Đến đây chúng ta có thể đưa ra nhận xét
như sau, đơn vị hành chính sự nghiệp là các đơn vị, cơ quan hoạt động bằng
nguồn kinh phí do ngân sách Nhà nước hoặc cấp trên cấp phát hoặc bằng nguồn
kinh phí khác để phục vụ các nhiệm vụ của Nhà nước, chủ yếu là các hoạt động
chính trị xã hội và không vì mục tiêu lợi nhuận. Đây là môn học thuộc lĩnh vực
tài chính công. Tài chính công là một khái niệm hiện đại xác định các quan hệ
kinh tế và tài chính phát sinh trong hệ thống kinh tế giữa các chủ thể công
quyền như cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp và các chủ thể khác như doanh
nghiệp, hộ gia đình, công dân, các tổ chức phi lợi nhuận. Như vậy, Tài chính
công gắn liền với bộ máy Nhà nước, phục vụ cho việc thực hiện các chức năng của
Nhà nước và vai trò quản lý vĩ mô của Nhà nước đối với toàn bộ nền kinh tế, do
đó phạm vi ảnh hưởng của tài chính công rất rộng rãi. Trong khi đó, môn tài
chính hành chính sự nghiệp chỉ dừng lại ở mức cung cấp các kiến thức và kỹ năng
nền tảng cho sinh viên. Tuy nhiên, có thể nhận thấy rằng mục tiêu giảng dạy môn
Tài chính HCSN không phải là đào tạo ra các chủ tài khoản hay các chuyên viên
kế toán chuyên nghiệp ngay sau khi ra trường, mà để cung cấp cơ sở kiến thức
nền nhằm giúp cho các sinh viên này có khả năng thích ứng nhanh khi bước vào
môi trường thực tế. Do đó, không tránh khỏi việc tồn tại một khoản cách khá xa
so với yêu cầu kiến thức và kỹ năng của một kế toán viên chính thực thụ tại
lĩnh vực hành chính sự nghiệp.
4.
Những
khó khăn trong giảng dạy môn Tài chính HCSN tại bậc đại học
Tài
chính HCSN thực sự trở thành công cụ của Nhà nước để phục vụ và thực hiện các
chức năng quản lý của Nhà nước. Hoạt động tài chính của các đơn vị hành chính sự
nghiệp rất đa dạng, liên quan đến mọi lĩnh vực kinh tế - xã hội và tác động đến
mọi chủ thể trong xã hội. Vậy câu hỏi đặt ra là liệu có những khó khăn gì trong
việc giảng dạy môn Tài chính HCSN hiện nay hay không?
·
Thứ nhất, khó khăn đầu
tiên đến từ bản chất lĩnh vực hành chính sự nghiệp. Học viên được cung cấp rất
nhiều khái niệm và thuật ngữ mới, các nội dung được trình bày trong văn bản
mang tính hàn lâm cao. Do đó, trách nhiệm của giảng viên là giúp cho người học
nắm bắt các khái niệm và quy định này một cách dễ hiểu nhất.
·
Khó khăn tiếp theo đến từ
đối tượng học. Môn học Tài chính HCSN là một trong những môn học tự chọn thuộc
chương trình đào tạo ngành kế toán. Bên cạnh đó, ngoại trừ những học viên hệ
không chính quy đang làm việc tại khu vực công, thì các đối tượng còn lại thường
ít quan tâm đến môn học này vì họ cho rằng việc xin được việc làm trong các đơn
vị hành chính sự nghiệp là không dễ dàng. Điều này đòi hỏi giảng viên cần
nghiên cứu để xây dựng, điều chỉnh nội dung và thời lượng của môn học cho phù hợp.
·
Thứ ba, việc tăng tính hấp
dẫn cho bài giảng cũng là một vấn đề mà các giảng viên gặp phải, đặc biệt là đối
với các giảng viên trẻ và có ít kinh nghiệm thực tế nghề nghiệp, dễ dẫn đến việc
bài giảng mang nặng tính lý thuyết. Việc tăng tính hấp dẫn của bài giảng và
phong cách giảng dạy góp phần không nhỏ trong việc quyết định mức độ tiếp thu của
sinh viên.
5.
Đề
xuất một số giải pháp nhằm nâng cao tính hiệu quả trong phương pháp giảng dạy
môn Tài chính HCSN tại bậc đại học
Có thể thấy có nhiều khó
khăn và thách thức trong việc giảng dạy môn Tài chính HCSN tại bậc đại học hiện
nay. Từ kinh nghiệm của bản thân và tìm hiểu một số phương pháp giảng dạy tích
cực và chủ động đang được áp dụng hiện nay, tác giả nêu ra một số giải pháp để
nâng cao tính hiệu quả trong giảng dạy môn học này như sau:
•
Để giúp cho người học nắm
bắt các khái niệm và thuật ngữ mang tính hàn lâm cao trong các văn bản pháp quy,
giảng viên có thể bắt đầu với việc thiết kế slide bài giảng của mình. Các slide
không nên chỉ bao gồm các định nghĩa khó hiểu và khô khan, thay vào đó giảng
viên có thể trình bày các định nghĩa này dưới dạng sơ đồ, cụ thể hóa bằng các
ví dụ hoặc tình huống minh họa, nhất là cụ thể hóa các quy định bằng cách đưa
các tình huống thực tế vào giờ giảng.
·
Giảng viên cần có kiến thức
rộng thực tế về lĩnh vực hành chính sự nghiệp bên cạnh nền tảng vững vàng về
chuyên môn, phải hiểu biết về đặc điểm người học và các chiến lược giảng dạy hiệu
quả. Kiến thức rộng giúp giảng viên liên hệ kiến thức của những môn học khác
nhau, giữa lý thuyết và thực tế giúp bài giảng gắn kết với chương trình đào tạo,
với thực tiễn và tạo niềm hứng thú, đam mê cho sinh viên. Điều này có được qua
các buổi hội thảo chung của giảng viên nhiều môn học. Bên cạnh đó, việc dự giờ,
trao đổi chuyên môn cũng rất hữu ích cho vấn đề này. Các giảng viên cũng phải
tiếp tục quá trình học tập của mình qua các chương trình nâng cao và các lớp tập
huấn, làm các đề tài, nghiên cứu tài liệu. Tuy nhiên, với mục tiêu cung cấp kiến
thức nền cho người học, việc đưa quá nhiều thực tế vào bài giảng đôi khi có tác
dụng ngược lại. Thay vì làm tăng tính hấp dẫn của bài giảng, việc đưa vào quá
nhiều tình huống thực tế có thể khiến bài giảng trở nên quá xa rời vì hầu hết
người học có ít hoặc thậm chí không có những kinh nghiệm thực tế đối với lĩnh vực
công. Việc điều chỉnh, tăng, giảm các yếu tố thực tế để tăng chất lượng bài giảng
cần được xem xét một cách hợp lý. Hiểu biết về đặc điểm người học và chiến lược
giảng dạy hiệu quả giúp giảng viên tìm được các phương pháp giảng thích hợp cho
từng đối tượng, điều chỉnh bài giảng linh hoạt để đạt mục tiêu học tập.
·
Như đã đề cập trong phần những khó khăn của môn học, môn học
Tài chính HCSN được giảng dạy cho nhiều đối tượng đa dạng, bao gồm cả những
sinh viên chưa từng làm việc tại khu vực công hay cả những người đang công tác
tại các đơn vị hành chính sự nghiệp. Điều này đòi hỏi việc xây dựng, điều chỉnh
nội dung và thời lượng của môn học cho phù hợp. Với các đối tượng chính quy, số lượng kiến thức cần được
cung cấp nhiều về số lượng và sâu về chất lượng, giảng viên có thể tăng thời
lượng thuyết giảng, kết hợp với phát triển khả năng tự đọc,
tự nghiên cứu, phương pháp tiếp cận và giải quyết vấn đề; rèn luyện kỹ năng làm
việc nhóm, kỹ năng báo cáo, thuyết trình và trả lời câu hỏi. Tuy nhiên đối với các đối tượng học
khác, việc điều chỉnh các nội dung và phương pháp giảng dạy là cần thiết.
6.
Kết
luận
Luật
Quản lý, sử dụng tài sản công số 15 được kỳ vọng sẽ tạo lập cơ sở pháp lý tăng
cường quản lý, nâng cao hiệu quả sử dụng, khai thác tài sản công và chính thức
có hiệu lực từ ngày 01/01/2018. Do đó, việc cập nhật kiến thức cho học viên về
nội dung này trong môn học Tài chính HCSN là cần thiết.
Có
thể kết luận rằng việc áp dụng các phương pháp giảng dạy tích cực là thật sự cần
thiết trong thời đại nay, ở đó mọi thông tin tri thức của nhân loại luôn được cập
nhật. Do đó, việc nghiên cứu để sử dụng phương pháp giảng dạy tích cực nào cho phù
hợp là tâm huyết của mỗi giảng viên. Có một điều chắc chắn rằng học tập từ
chính kinh nghiệm bản thân luôn là phương pháp hiệu quả nhất và mức độ đảm bảo
cho việc thành công khi áp dụng tình huống thực tế vào bài giảng và đòi hỏi rất
nhiều nổ lực và thích ứng của từng giảng viên.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Quốc
hội (2017), Luật Quản lý, sử dụng tài sản
công số 15/2017/QH14 ngày 21/06/2017;
2. Phan
Thị Thúy Ngọc (2016), Tài chính Hành Chính - Sự Nghiệp, Nhà xuất bản Lao động;
3. Nguyễn
Thành Hải, Phùng Thúy Phượng và Đồng Thị Bích Thủy (2010), Giới thiệu một số phương pháp giảng dạy cải tiến giúp sinh viên học tập
chủ động và trải nghiệm, đạt các chuẩn đầu ra theo CDIO. Hội thảo CDIO,
Trung tâm Nghiên Cứu Cải Tiến Phương Pháp Dạy và Học ĐH, Trường ĐH Khoa học Tự nhiên
– Đại
học
Quốc
Gia Tp.HCM
4. ThS. Lê Đoàn Minh Đức (2013). Đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng
phát huy tính tích cực của người học. [Trực tuyến:
http://tgu.edu.vn/Pages/TGU/TopicDetail/3506] (Tham khảo ngày 19/04/2015)
5. Các
bài viết trên website:
Một số điểm mới chủ
yếu của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công
Một số điểm mới của
Luật Quản lý, sử dụng tài sản công số 15/2017/QH14 ngày 21/6/2017
No comments:
Post a Comment